‘Tientallen miljoenen kruiwagens Naardens zand gingen als ballast naar de scheepvaart’

80-jarige promoveert op Naardense zanderijen

Henk Schaftenaar promoveerde op 30 januari jl. aan de Rijksuniversiteit Groningen op een proefschrift over zanderijen in Naarden. Hij onderzocht de afzanding van het hooggelegen, reliëfrijke landschap rond de vesting Naarden tussen 1675 en 1834. Het werd afgegraven op initiatief van de Staten van Holland om het bij oorlogsdreiging onder water te zetten, om zo Holland te kunnen verdedigen. Omdat men toen weinig kennis had van hydrografische omstandigheden, kon men het peil niet nauwkeurig bepalen en moest proefgewijs worden bekeken of het gebied kon worden geïnundeerd.

Het onderzoek van Schaftenaar bevat een reconstructie van een oud, deels verdwenen landschap. Voor het eerst wordt inzichtelijk hoe de afzanding verliep onder invloed van verschillende, soms tegenstrijdige belangen en onder steeds veranderende omstandigheden. Rond Naarden ontstond een moeilijk te doorkruisen, overzichtelijk schootsveld dat ook nog agrarisch werd gebruikt, maar geen inundeerbare vlakte. Schaftenaars onderzoek gaat ook over verschillende soorten zand: waarvoor werden die gebruikt, hoe en waar werden ze verhandeld en hoe vond zo’n afzanding in de praktijk plaats? Zo bleek zand uit Naarden toen te duur voor het ophogen van bouwpercelen en werd het doorgaans als ballast voor de scheepvaart gebruikt.
Schaftenaar (1944) woont in Naarden. Hij was docent aardrijkskunde op het Goois Lyceum in Bussum en de scholengemeenschap Laar en Berg in Laren en schreef veel monografieën en artikelen over de historisch-geografische ontwikkeling van zijn woongebied.