TVE Verslag Project Katholiek & protestant tussen Vecht en Eem ca. 1150-1800

In 2007 startte de Stichting Tussen Vecht en Eem met een omvangrijk onderzoeksproject onder de titel ‘Katholiek & protestant tussen Vecht en Eem ca. 1550-1800’, dat in 2013 (voorlopig) werd afgesloten met een omvangrijk boek Geuzen en papen – Katholiek & protestant tussen Vecht en Eem ca. 1550-1800, uitgegeven door Verloren Hilversum, 400 pagina’s, geïllustreerd.

Het onderzoeksproject

‘Hoe is nu eigenlijk de reformatie in het gebied tussen Vecht en Eem verlopen en hoe gingen protestanten en katholieken daarna met elkaar om?’ Deze dubbele probleemstelling stond boven aan de wensenlijst van een werkgroep van deskundigen, die in 2006 het bestuur van de Stichting Tussen Vecht en Eem adviseerde over leemtes in de regionale geschiedschrijving. Er deden allerlei wilde verhalen over de Reformatie de ronde, vooral over pastoors die van de ene op de andere dag predikant zouden zijn geworden en hun hele kudde hadden meegesleept (Loosdrecht en Huizen). Maar hoe zat het nu precies?

Het bestuur van TVE legde aan de aangesloten lokale historische kringen de vraag voor of zij wilden meedoen aan een gezamenlijk onderzoeksproject rond deze probleemstelling. Er werd een begeleidingsgroep gevormd, bestaande uit prof. Gerrit Schutte (hoogleraar geschiedenis van het protestantisme aan de VU), Henk Michielse (historicus, toenmalig voorzitter en hoofdredacteur van TVE) en Jan Out (ervaren lokaal-historicus en oud-redactiesecretaris van TVE). Prof. Gerrit Schutte schreef in Tussen Vecht en Eem (2006/2) een probleemstellend artikel en Ida Kemperman, de archivaris van Weesp, een overzicht van beschikbare kerkelijke archieven. Alle historische kringen deden mee. In maart 2007 startte de onderzoeksgroep Katholiek & protestant tussen Vecht en Eem 1550-1800. Uit alle plaatsen, op een na, meldden zich ervaren lokaal-historisch onderzoekers, terwijl ook enkele niet-onderzoekers bij het project betrokken bleven.

Werkwijze

De onderzoeksgroep kwam vanaf 2007 elk jaar twee maal bijeen. Uitgangspunt voor de begeleiders was: laat duizend bloemen bloeien. Iedere deelnemer kreeg de ruimte om zelf te bepalen wat zij/hij binnen de algemene probleemstelling zou willen gaan uitzoeken. Op de eerste bijeenkomsten legden de deelnemers hun onderzoeksplan voor. De plannen betroffen aanvankelijk allemaal geschiedenissen van plaats tot plaats. Later werden ook regionale onderwerpen aangedragen, zoals De kerstening tussen Vecht en Eem. Tenslotte werd aan twee deskundige buitenstaanders gevraagd om aan het boek Geuzen en papen een bijdrage te leveren over een regionaal thema, over de rol van de classis en over de doopsgezinden tussen Vecht en Eem.

De onderzoeksgroep was tegelijk ook studiegroep. Voor de werkbijeenkomsten werden mensen van buiten uitgenodigd om inleidingen te houden over voor de onderzoekers relevante onderwerpen en methode van werken. Daarnaast verzorgden ook leden van de onderzoeksgroep zelf inleidingen over hun aanpak en hun bevindingen of schreven zij recensies over pas verschenen boeken op het terrein van ons onderzoek.

Na verloop van de tijd konden de eerste resultaten in de onderzoeksgroep worden bediscussieerd. De begeleiders gaven uitvoerig commentaar op alle bijdragen en beoordeelden de eindversies. Goedgekeurde artikelen werden ter publicatie aangeboden aan het tijdschrift Tussen Vecht en Eem (TVE), terwijl ook enkele artikelen verschenen in lokale historische tijdschriften. Behalve artikelen schrijven werden (en worden) door leden van de onderzoeksgroep ook meermalen lezingen gehouden over onderwerpen uit het onderzoek, zowel voor TVE als voor lokale historische kringen en culturele organisaties. In het tijdschrift Oud Utrecht verscheen een uitgebreid artikel over het onderzoeksproject, over de opzet, de aanpak en de bevindingen.

Geuzen en papen

In 2013 was het onderzoek voltooid en kon de studie Geuzen en papen – Katholiek & protestant tussen Vecht en Eem ca. 1550-1800 worden uitgebracht. Het boek bevat 7 delen en bestaat naast korte inleidingen op de delen uit 23 hoofdstukken, geschreven door 12 auteurs (zie inhoud Geuzen en papen). Het boek werd gepresenteerd tijdens een drukbezocht symposium in de Willibrordkerk te Nederhorst den Berg. De eerste exemplaren werden aangeboden aan Mgr. dr. Jan de Kok, hulpbisschop van Utrecht en aan Bert van Bokhoven, lid van het moderamen van de PKN. Tenslotte kwamen in mei 2014 onder voorzitterschap van Jan Vollers, voorzitter van TVE, lezers van het boek, de redacteuren en een aantal auteurs bij elkaar om uitvoerig van gedachten te wisselen over de bevindingen van het onderzoek (discussie). Plannen om een vervolg-project te starten over de geschiedenis van de Verzuiling tussen Vecht en Eem, waarop tijdens het symposium prof. dr. Fred van Lieburg (een van de sprekers) had aangedrongen zijn vooralsnog blijven liggen.

Henk Michielse

coördinator TVE-onderzoeksproject Katholiek & protestant.